1. Vazhdojnë shkarkimet kolektive në sektorin e IT-së

Shkarkimet kolektive në sektorin e IT vazhdojnë edhe në vitin 2024. Edhe pse ndoshta me një intensitet më të ulët (sipas grafikut më poshtë) se një vit më parë, ndërprerja e kontratave të punës për arsye biznesi është e pranishme.
Në skenën botërore, nga Janari 2024 e deri më sot (në rreth 5 muaj), 302 kompani IT pushuan nga puna rreth 89,000 punëtorë (burimi https://layoffs.fyi/).

2. Stagnimi dhe ngrirja e një vale të re punësimi në Maqedoni

Një tregues tjetër që ka stagnim për punësime të reja në vendin tonë është edhe fakti se numri i shpalljeve të punës në sektorin e IT-së është në rënie.

Rënia e shpalljeve për punësim:

-82% – Rënie të numrit të shpalljeve për punësim
-50% – Rënie të numrit të shpalljeve për punësim në platformat regjionale për shpallje në sektorin e IT
x7 – Numër më i vogël I shpalljeve në facebook grupin

Fragment nga prezantimi i mbajtur në konferencën Women in Tech Macedonia, nga Damjan Dano. themelues i kompanisë Aqtos.

3. Arsyet e largimit nga puna në Maqedoni të dhëna nga punëdhënësi

Sipas Ligjit për Marrëdhëniet e Punës në Maqedoni, ekzistojnë këto arsye të vlefshme për ndërprerjen e kontratës së punës:

Punëdhënësi mund t’i anulojë punëtorit kontratën e punës, kur nuk është e mundur vazhdimi i marrëdhënies së punës, nëse:

• punëtori, për shkak të sjelljes së tij, mungesës së njohurive ose mundësive ose për mosplotësim të kushteve të veçanta të përcaktuara me ligj, nuk është në gjendje të përmbushë detyrimet kontraktuale ose të tjera të marrëdhënies së punës (arsye personale) ose
• punëtori shkel detyrimet kontraktuale ose detyrime të tjera nga marrëdhënia e punës (shkak faji) dhe
• nevoja për kryerjen e një pune të caktuar në kushtet e përcaktuara në kontratën e punës pushon për arsye ekonomike, organizative, teknologjike, strukturore ose të ngjashme nga ana e punëdhënësit (arsye biznesi).

Në këtë tekst informues do të trajtojmë bazën nën numrin 3 – arsyet e biznesit, procedurën si dhe sfidat e mundshme që mund të lindin gjatë procedurës.

4. TOP #5 Gabimet e mundshme nga punëdhënësi gjatë largimeve kolektive për arsye biznesi

Gabimi i mundshëm #1 (mos ndjekja e procedurës ligjore)
Nisur nga rritja që ka pasur ky sektor, përvoja e tepricave kolektive mes punëdhënësve në sektorin tonë IT-së është e vogël.
Kështu, improvizimet mund të ndodhin në procedurën e zbatimit të shkarkimeve kolektive.

Gabimi i mundshëm #2 (duke mos ditur bazat)
Në improvizimin e procedurës, mungojnë njohuritë për bazën.
Pra, një bazë tentohet të zëvendësohet me një bazë tjetër, me marrëveshje, kështu që nëse marrëveshja dështon, marrëveshja kalohet për arsye biznesi ose personale etj.

Gabimi i mundshëm #3 (pa rregulla të brendshme)
Mosekzistenca e rregulloreve të brendshme lidhur me arsyet e pushimit nga puna dhe procedurat që lidhen me largimet nga puna, të cilat puntorët që e zbatojnë shkarkimin, mund t’i ndjekin hap pas hapi.

Gabimi i mundshëm #4 (Mospërmbushja e afateve)
Mosrespektimi ose moskujdesi i afateve të njoftimit ose afateve të tjera që lidhen me procedurën.

Gabimi i mundshëm #5 (Kërkimi i mbështetjes profesionale shumë vonë)
Në vend të konsultimeve paraprake dhe kërkesave për opinione ekspertësh, punëdhënësit kërkojnë mbështetje nga ekspertët pasi të kenë marrë vendime dhe kanë filluar procedurën kundër ligjit.

Me çdo punëdhënës, siç është rasti me sektorin e IT-së, mund të lindin arsye ekonomike, organizative, teknologjike, strukturore ose të ngjashme për pushime kolektive.
Në këtë rast, ekziston një procedurë rreptësisht e paraparë në Ligjin për Marrëdhëniet e Punës, me afate të përcaktuara rreptësisht, të cilat nëse nuk respektohen, mund ta ekspozojnë kompaninë ndaj gjobave dhe kontesteve të mundshme.

Çdo kompani duhet të harmonizojë veprimtarinë e saj me ligjet në fuqi. Përmes një serie pyetjesh, testoni vetë dhe identifikoni fushat ku kompania juaj mund të mos ndjekë ligjet. Në fund, ky test do të gjenerojë menjëherë një shumë të përmbledhur – një vlerësim të gjobave të mundshme financiare – për përgjigjet ku nuk jeni në përputhje.

5. Procedura e shkarkimeve kolektive nga puna për arsye biznesi

Nëse punëdhënësi synon të marrë një vendim për ndërprerjen e punësimit të një numri më të madh punëtorësh për arsye biznesi, d.m.th të paktën 20 punëtorë për një periudhë prej 90 ditësh me çdo ndërprerje të punësimit pavarësisht nga numri i përgjithshëm i punëtorëve në punëdhënës, ai konsiderohet largim kolektiv nga puna për arsye biznesi.

5.1 Afatet minimale të njoftimit

 Nëse punëdhënësi anulon kontratën e punës për një punëtor ose një numër më të vogël punëtorësh, afati i njoftimit është një muaj dhe dy muaj në rast të ndërprerjes së punësimit të më shumë se 150 punëtorëve ose 5% të numrit të përgjithshëm të punëtorëve te punëdhënësi para përfundimit të marrëdhënies së punës.

5.2 Informimi dhe konsultimi gjatë shkarkimeve kolektive për arsye biznesi

Kur punëdhënësi synon të kryejë shkarkime kolektive nga puna, ai është i detyruar të fillojë një procedurë konsultimi me përfaqësuesit e punëtorëve, të paktën një muaj para fillimit të shkarkimeve kolektive dhe t’u japë atyre të gjithë informacionin përkatës përpara fillimit të konsultimeve, në mënyrë që të arrihet një marrëveshje.

Punëdhënësi është i detyruar të njoftojë me shkrim shërbimin përgjegjës  për ndërmjetësimin në punësim pas përfundimit të konsultimeve, për efekt të ndihmës dhe shërbimeve nga ndërmjetësimi në punësim.

Ky njoftim përmban të gjitha informacionet përkatëse në lidhje me shkurtimet kolektive të planifikuara dhe konsultimin me përfaqësuesit e punëtorëve, në veçanti arsyet e pushimeve nga puna, numrin e punëtorëve që janë larguar, numrin total të punëtorëve te punëdhënësi dhe periudhën për të cilën shkurtohen do të zhvillohen.

Punëdhënësi është i detyruar të dërgojë njoftimin për largimet e planifikuara kolektive pranë shërbimit përgjegjës për ndërmjetësimin e punësimit, jo më vonë se 30 ditë përpara marrjes së vendimit për ndërprerjen e punës së punëtorëve.

5.3 Pagesa gjatë largimit

Në rast të anulimit të kontratës së punës për arsye biznesi, punëdhënësi është i detyruar t’i paguajë punëmarrësit një pagesë të largimit, përkatësisht:

•  deri në pesë vjet të kaluara në punë – në shumën e një paga neto,
• nga pesë deri në dhjetë vjet të kaluara në punë – në shumën prej dy pagash e gjysmë neto,
• nga dhjetë deri në 15 vjet të kaluara në punë – në shumën prej tre pagash e gjysmë neto,
• nga 15 deri në 20 vjet të kaluara në punë – në shumën prej katër paga e gjysmë neto,
• nga 20 deri në 25 vjet të kaluara në punë – në shumën prej gjashtë pagash neto dhe
• mbi 25 vjet të kaluara në punë – në shumën prej shtatë pagash neto.

6. Përdorimi i kompensimit monetar për papunësinë nga APRM

Sipas ligjit për punësim dhe sigurim në rast papunësie, punëtorit të cilit i është anuluar kontrata nga punëdhënësi për arsye afariste ka të drejtë në kompensim monetar nga shteti.

Një person i papunë, i cili ka qenë në marrëdhënie pune të paktën 9 muaj pa ndërprerje, ose 12 muaj me ndërprerje në 18 muajt e fundit, para përfundimit të marrëdhënies së punës, ka të drejtën e kompensimit në të holla.

Në linkun e mëposhtëm mund të gjeni më shumë informacion për të ushtruar këtë të drejtë.

CILËT NUK MUND TË USHTROJNË TË DREJTËN E KOMPENSIMIT FINANSIAR

 Personi i papunë të cilit i ka përfunduar punësimi për shkak të:

• dhënien e deklaratës me shkrim për përfundimin e marrëdhënies së punës (përveç rastit kur një deklaratë e tillë jepet për shkak të ndryshimit të vendbanimit ose martesës së bashkëshortit);
• përfundimi i marrëdhënies së punës me marrëveshje;
• ushtron të drejta nga marrëdhënia e punës në kundërshtim me ligjin;
• ndërprerja e marrëdhënies së punës me fuqinë e ligjit (përveç rastit të përfundimit të personit juridik për shkak të falimentimit);
• largimi nga puna nga punëdhënësi për shkak të shkeljes së rendit të punës dhe disiplinës;
• refuzimi për të punuar në detyrat për të cilat është caktuar në përputhje me ligjin;
• refuzimi për t’u punësuar me marrëveshje me një punëdhënës tjetër;
• refuzimi i trajnimit ose rikualifikimit;
• humbja e aftësisë për punë, sipas rregulloreve për sigurimin pensional dhe invalidor dhe
• plotësimi i kushteve për ushtrimin e të drejtës për pension.

 Personi i papunë nuk do të mund të ushtrojë të drejtën e kompensimit finansiar dhe nëse është përfitues i kompensimit finansiar, kjo e drejtë pushon nëse:

• të krijojë një shoqëri tregtare, ndërmarrje ose person tjetër juridik;
• ushtron një zanat, pra një veprimtari profesionale.

7. Reduktimi i ekspozimit ndaj mosmarrëveshjeve të punës

Në çdo rast të pushimeve nga puna nga punëdhënësit, pavarësisht nga baza, duhet të respektohen procedurat ligjore dhe afatet ligjore (ose kontraktuale) të njoftimit.
Respektimi i procedurës përfaqëson një marrëdhënie të drejtë midis punëdhënësit dhe punëtorit që do të zvogëlojë ekspozimin ndaj mosmarrëveshjeve ose gjobave të mundshme, si dhe rrezikun e reputacionit.

Shënim:
Ky tekst paraqet përmbajtje informative, të bartur nga ligjet aktuale në Maqedoni me mendimin personal të autorit. Përmbajtja në asnjë mënyrë dhe në asnjë pjesë nuk duhet të konsiderohet këshillë profesionale.

Lini një takim me ekipin tonë